Vijf stukken uit onze STAMcollectie zijn toegevoegd aan de Vlaamse Topstukkenlijst. Werken die op de lijst staan, zijn beschermd en mogen Vlaanderen niet verlaten zonder toelating. Het gaat onder meer over de grafplaten van het echtpaar Willem Wenemaer en Margaretha 's Brunen uit de veertiende eeuw.
De meest zeldzame en onmisbare cultuurgoederen van Vlaanderen zijn opgenomen in de Topstukkenlijst van de Vlaamse Gemeenschap. Werken die op de lijst staan, zijn beschermd en mogen Vlaanderen niet verlaten zonder toelating.
Het STAM had al een aantal collectiestukken op deze lijst staan, o.a. het Krijgsvaandel met de Maagd van Gent en het Panoramisch Gezicht in Gent uit 1534. Vijf stukken mogen we nu toevoegen aan dat lijstje:
Deze grafplaten dateren van de veertiende eeuw en beelden Willem van Wenemaer en Margaretha 's Brunen af. Willem en Margaretha waren patriciërs uit een familie van rijke lakenhandelaren. In 1323 stichtten ze aan het Sint-Veerleplein een godshuis of hospitaal voor ouderen. Na Willems dood verhuisde Margaretha naar het godshuis en werd ze hospitaalzuster. Het echtpaar werd daar ook begraven. Deze gegraveerde platen sierden als inlegwerk de stenen grafzerken.
Op de grafplaat wordt Willem als ridder voorgesteld, met opgeheven zwaard, en zijn krijgsornaat is opvallend gedetailleerd weergegeven. Zijn grafplaat moet dateren van kort na zijn sneuvelen in 1325, toen hij in Deinze strijd voerde tegen de Bruggelingen die de Leie wilden oversteken. Willem was een reus van een man en werd wellicht daarom extra geviseerd tijdens die veldslag.
Margaretha leefde 27 jaar langer en zij wordt op de grafplaat weergegeven in de gebruikelijke bidhouding van traditionele graffiguren. Haar beeld is minder persoonlijk. Als vrome vrouw houdt ze haar handen voor haar borst gevouwen en haar sluier is als een kap over haar hoofd aangebracht. De kwaliteit van het graveerwerk geeft duidelijk aan: hier rust een dame van stand.
Beide figuren zijn uitzonderlijk goed bewaard en bovendien de oudst bewaarde koperen grafplaten met figuren in België.
De grafplaten kenden een bewogen geschiedenis van verplaatsingen en restauraties. Tijdens de beeldenstorm raakten ze ernstig beschadigd en in 1589 werden ze ingrijpend gerestaureerd. Dit wapenschild Wenemaer- 's Brunen (afbeelding rechts) werd ook toegevoegd.
Voor een ander wapenschild, dat vroeger boven de grafplaten gemonteerd was, werd de achterkant van een fragment van een koperen grafplaat (afbeelding rechts) gebruikt en daarop staat een (onbekend) vrouwengelaat. Dit fragment dateert van de veertiende eeuw.
Beide grafplaten en het eerste wapenschild zijn te zien in zaal 1 van onze vaste opstelling Het verhaal van Gent.
Leonard Betten was van 1586 tot aan zijn dood in 1607 abt van de Benedictijnenabdij van Sint-Truiden. Zijn grafplaat werd door Libert van Eeghem uit Mechelen gemaakt en getuigt van uitzonderlijk vakmanschap, vol buitengewoon raffinement.
Het gelaat lijkt wel levensecht en het borduurwerk van de kazuifel en de mijter is kunstig gedetailleerd. Deze grafplaat bevindt zich in de depots van het STAM en kan je dus niet in het museum terugvinden.
Grafplaat van Willem Wenemaer (+1325)
Grafplaat van Margaretha 's Brunen (+1352)
Wapenschild van Willem Wenemaer en Margaretha 's Brunen
Fragment van een grafplaat met vrouwengelaat. aan de andere zijde het wapenschild van de familie Wenemaer -Sbrunen
Grafplaat van Leonard Betten, abt van de Sint-Trudoabdij
