Het verhaal van Gent
in 15 objecten
'Het verhaal van Gent' is de vaste tentoonstelling van het STAM. Een onvergetelijke reis door de tijd met muurbrede kaarten, digitale animaties en ... unieke objecten natuurlijk. Met deze selectie van vijftien objecten, krijg je de essentie al mee. Maar laat dit vooral een uitnodiging zijn om nog meer te komen ontdekken in het museum zelf.
Deze 'quicktour' is ook beschikbaar in de vorm van een handig papieren gidsje. In het Nederlands, Frans en Engels... Van punt naar punt, De point à point, From dot to dot. Gratis te verkrijgen bij het begin van je bezoek aan de balie van het STAM.
Zaal 1: Ontluikende stad
1. Boomstamwaterput
ca 876-900
De vroegmiddeleeuwse boeren van The Loop hakten in de winter van 876-877 een grote eik om. Ze holden de stam uit en stopten hem in de grond: een waterput.
Wanneer ontstaat Gent? Wie zijn de eerste Gentenaren? 70.000 jaar geleden trekken er al mensen door het gebied waar Schelde en Leie samenvloeien, op zoek naar voedsel en een plek om te schuilen. Pas veel later blijven ze er ook wonen. Maar van een stad kunnen we nog lang niet spreken.
Bruikleen: Dienst Stadsarcheologie en Monumentenzorg, Gent
2. Latei
ca 1160
Deze latei overspande een deuropening in de Sint-Baafsabdij.
Rond 630 komt een zendeling aan uit het zuiden van Frankrijk. Zijn naam is Amandus. Hij is vastbesloten om de bevolking te bekeren tot het christendom. Op de Blandijnberg sticht hij de Sint-Pietersabdij, zijn verblijfplaats. In de nederzetting Ganda bouwt Amandus een kerk die uitgroeit tot de Sint-Baafsabdij.
Bruikleen: Historische Huizen, Gent
3. De zoon die zijn vader onthoofdt
begin 17de eeuw - Pieter Pieters
De gruwelijke gebeurtenis vindt plaats op de Hoofdbrug of Onthoofdingsbrug, bij het Gravensteen. De brug deed tot in de 16de eeuw dienst als executieplaats.
Tussen twee armen van de Leie bouwt de graaf van Vlaanderen in de vroege 10de eeuw een houten burcht. Een eeuw later maakt een nazaat er een stenen kasteel van: het Gravensteen. Van hieruit bestuurt de graaf zijn graafschap.
4. Installatie met laken
Rond de abdijen van Sint-Baafs en Sint-Pieters, bij de huidige kathedraal en aan de oevers van de Leie bij het Gravensteen ontstaan enkele woonkernen.
Vanaf de 10de eeuw smelten ze samen tot een middeleeuwse stad. In de volgende eeuwen wordt Gent steeds groter en machtiger. De jonge stad dankt haar voorspoed aan de lakenindustrie. Die brengt Gent aan de top van de Europese handelseconomie, samen met andere Vlaamse steden.
5. Grafplaten van Willem Wenemaer en Margarethe Sbrunen
14de eeuw
Willem Wenemaer en zijn vrouw Margaretha Sbrunen waren patriciërs uit een familie van rijke lakenhandelaars.
Enkele rijke families, de patriciërs, delen in Gent de lakens uit. En dat mag je letterlijk nemen: ze trekken niet alleen aan de politieke touwtjes, ze controleren ook de handel in wol en laken. De patriciërs wonen in stenen: indrukwekkende natuurstenen huizen met kantelen. Het lijken wel kastelen.
Zaal 3: Grootstad
6. Panoramisch gezicht op Gent
1534
De stad dijt uit. In de 14de eeuw behoort ze tot de grootste steden van Noordwest-Europa. Gent is 732 hectare groot en heeft een omtrek van ruim 13 kilometer. Lange linten van de stadsrand waaieren uit naar de omliggende dorpen. Grachten en rivieren voeren afvalwater af en doen dienst als waterwegen voor de scheepvaart. Het stadsbestuur investeert fors in dat transportnetwerk.
7. Krijgsvaandel met de Maagd en de Leeuw van Gent
15de eeuw - toegeschreven aan Agnes Vanden Bossche
Het vaandel was de strijdvlag van de Gentse militie.
Gent is rijk en machtig. De stad beschikt zelfs over een eigen leger. Daarmee legt ze omliggende dorpen en rivaliserende steden haar wil op. Gent wil een eigen ambitieuze koers varen. Gewapende ruzie met de graven van Vlaanderen is onvermijdelijk
8. Buste van Keizer Karel V
ca 1515 - 1819 - naar Conrad Meit
Met een opstand onder leiding van Jacob van Artevelde begint in 1337 een lange periode van conflict. Eerst trekken de Gentse milities nog aan het langste eind. Maar tegen de Bourgondische hertogen zijn ze niet opgewassen. In 1453 rekent Filips de Goede op het slagveld met Gent af. De genadeklap volgt in 1540. Keizer Karel V schrapt de stedelijke voorrechten. Om Gent in toom te houden bouwt hij een dwangburcht.
Bruikleen: Museum voor Schone Kunsten, Gent
9. Reliëf van het ambachtshuis van de vrije schippers
Afgietsel (1895) van een origineel uit 1531.
Door zijn prima ligging in een netwerk van waterwegen is Gent hét knooppunt van het handelsverkeer in de Lage Landen. De binnenhaven bruist van bedrijvigheid. Over Leie en Schelde komt graan uit Noord-Frankrijk in enorme hoeveelheden de stad in en uit. De transportsector floreert, met het ambacht van de Vrije Schippers op kop.
Bruikleen: Historische Huizen, Gent
Zaal 5: Veerkrachtige stad
10. Processietoortsen
17de en 18de eeuw
Na 1600 is Gent niet langer de rebelse stad. De stedelijke autonomie is beknot. De ambachten hebben nauwelijks nog politieke macht. Confrontatie maakt plaats voor ceremonie. Heersers vereren de stad met hun plechtige bezoek. Ambachten en gilden verzorgen mee de feestelijke ontvangst. Met symbolen en rituelen maken stad en vorst duidelijk wat ze van elkaar verwachten.
11. Timpaan van het Rasphuis
ca. 1824 - 1826
In de 18de eeuw groeit de kloof tussen arm en rijk. Alsmaar meer daklozen bevolken de straten. Stad en kerk proberen de armoede aan te pakken. Alleen wie deugdzaam en vroom is, krijgt steun. Armen die lui zijn of overlast veroorzaken, hoeven niet op liefdadigheid te rekenen. Hun rest de bedelarij of een verblijf in het Rasphuis waar ze een ‘heropvoeding’ krijgen. Eigenlijk is het een strafgevangenis waar armen in mensonterende omstandigheden dwangarbeid verrichten.
12. Het graven van de Brugse Vaart
1753 - Jan Anton Garemijn
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog gaat de Schelde op slot. Transport over de Sassevaart verloopt moeilijk. De aartshertogen Albrecht en Isabella trekken het verkeer weer vlot. Dankzij hun steun komt er een kanaal van Gent naar Brugge.
De Oostenrijkse keizerin Maria-Theresia ruimt ook hindernissen voor de binnenscheepvaart: dankzij coupures kunnen grote schepen direct doorvaren. Vanaf 1750 is Gent opnieuw de draaischijf van het transitverkeer in de Lage Landen. Pakhuizen puilen uit van de exotische koopwaar. De stad lijkt wel een zeehaven.
Bruikleen: Musea Brugge – Groeningemuseum
Zaal 7: Ongeremde stad
13. Foto beluik
eind 19de eeuw - Edmond Sacré
De industrie grijpt overal om zich heen. Leegstaande kloostergebouwen worden fabrieken. Zelfs in het Gravensteen ratelen de machines. Later in de 19de eeuw verschuift de activiteit naar de rand. Met duizenden arbeidersfamilies die opeengepakt in krottenwijken en beluiken leven als sombere keerzijde. Dodelijke epidemieën zoals tyfus en cholera houden er lelijk huis.
KIK-IRPA, Brussel
14. Spotbeelden pater en non
1878
Een jammerende non en een vloekende pater die zich in de haren krabt. Ze lazen zonet in de krant dat de liberalen de verkiezingen wonnen.
Fabrieksbazen maken fortuin, arbeiders leven in ellende. Mannen, vrouwen en zelfs kinderen zwoegen voor een hongerloon in mensonwaardige omstandigheden. Arbeiders staken en betogen voor meer rechten. Ze verenigen zich in een beweging die snel de socialistische weg opgaat.
Er zijn niet alleen sociale spanningen. Ook ideologieën botsen: katholieken tegen antiklerikalen, conservatieve geestelijken tegen radicale vrijdenkers, orangisten tegen Belgische patriotten, de verfranste bourgeoisie tegen de Vlaamse beweging.
Bruikleen: Liberas, Gent
15. Handdruk, beeldmerk van Flanders Technology
1983
Een handdruk tussen mens en robot, blikvanger van de technologiebeurs Flanders Technology International.
Na de Tweede Wereldoorlog stijgt de welvaart. De Gentenaar kan meer geld uitgeven. Aan nieuwe spullen, maar ook aan cultuur en recreatie: bioscoop, theater, kunst. Voetbal en wielrennen zijn razend populair.
Vandaag telt Gent meer dan 260.000 inwoners uit zo’n 150 landen. Het is nog steeds een industrie- en havenstad, maar ook een veelzijdige centrumstad. De universiteit, de hogescholen en een bloeiende cultuursector voeden de creatieve economie.
Bruikleen: Technopolis, Mechelen
