Dit pronkstuk van de Gentse edelsmeedkunst vormt een getuige van de ideologische polarisatie in het midden van de 19de eeuw. Vanaf het einde van de jaren 1840 groeide in de Belgische politiek de spanning tussen katholieken en liberalen. Bij de parlementsverkiezingen in 1847 slaagde de kort voordien opgerichte Liberale Partij erin om de katholieke meerderheid in de Kamer te breken. Bij de verkiezingen een jaar later versterkten de liberalen hun positie nog.
In de Gentse politiek ruimden de orangisten – de liberale tegenstanders van de Belgische onafhankelijkheid – in deze periode plaats voor meer gematigde liberalen die zich hadden neergelegd bij de nieuwe Belgische realiteit. Zij richtten in 1848 de ‘Liberale Associatie’ op.
Een kostbaar cadeau
Bij de Gentse liberalen moet de euforie over de verkiezingsoverwinning van 1847 groot zijn geweest. Ze bestelden een kostbaar cadeau voor brouwer-wijnhandelaar Joseph Louis Van den Berghe (1811-1877). Als adjunct-secretaris van de eerste liberale grondwettelijke associatie in Gent moet hij een belangrijke rol hebben gespeeld in de kiescampagne. Later werd hij ook gemeenteraadslid in Gent.
Edelsmeden De Bruyne en Bourdon
Voor de realisatie van deze pronkbeker deden ze een beroep op Ferdinand De Bruyne (1789-1865). Zijn naam doet waarschijnlijk bij weinig mensen een belletje rinkelen, maar hij was een van de belangrijkste Gentse edelsmeden rond het midden van de 19de eeuw. Bekender zijn ongetwijfeld zijn schoonzoon Armand Bourdon-De Bruyne (1818-1903) en kleinzoon Edouard Bourdon (1858-1944) die het atelier verderzetten. Zij hadden ook een atelier in Maaltebrugge waar ze o.m. heel wat neogotische objecten realiseerden voor kerken, kloosters en de katholieke elite.
De winkel en het atelier van De Bruyne waren ondergebracht in enkele oude huizen op de hoek van de Veldstraat en de Cataloniëstraat. Die zijn deels afgebeeld op een schilderij van Pierre François De Noter in de STAMcollectie. Na enkele verbouwingen in opdracht van De Bruyne liet zijn schoonzoon die in 1865-1866 vervangen door een nieuwbouw. De zaak bleef daar gevestigd tot de verhuis naar een imposant nieuw winkelpand iets verder in de Cataloniëstraat, ter hoogte van het Emile Braunplein.
Bij de beker bleef ook een huldeblijk bewaard. Waarschijnlijk werd die gemaakt voor de officiële overhandiging van het geschenk. Vaak ging dit gepaard met een banket of andere plechtigheid. Voorafgaand aan deze overhandiging werd de beker in december 1847 kort geëxposeerd in de winkel van de zilversmid.
Symboliek
De rijkelijke decoratie weerspiegelt de toenmalige smaak, maar zit ook vol symboliek. Aan de voorzijde zijn de Leie en de Schelde afgebeeld als riviergoden met eronder het wapenschild van de stad Gent. Dit wapenschild komt eveneens voor op de achterzijde waar de decoratie verwijst naar handel en nijverheid. Bovenaan wordt de waakzame haan (de liberalen) belaagd door hagedissen (de katholieken?).
In het STAM
In de museumopstelling in het STAM kreeg de pronkbeker een prominente plek bij de liberale ‘zuil’ in de zaal over de periode 1800-2000. Ook zilverwerk gemaakt door andere Gentse edelsmeden voor de orangist en vrijmetselaar Hippolyte Metdepenningen is te bewonderen. Dit confronteren we met een aantal neogotische objecten uit het atelier Bourdon bij de katholieke ‘zuil’.
