om over na te denken:
46 gentse parochiekerken
foto's van karin borghouts
Kerken zijn heel beeldbepalend. Ze geven structuur aan een dorpskern of vormen mee de skyline van de binnenstad. Naarmate het aantal kerkgangers terugloopt staan de kerken vaker leeg. De vraag stelt zich of er voor de kerkgebouwen geen andere functie mogelijk is.
Sommige zijn eeuwenoud, andere nog geen vijftig jaar geleden gebouwd. Gent telt 46 parochiekerken, waarvan er 21 zijn beschermd als monument. Daarnaast zijn er nog kerken en kapellen bij scholen, abdijen en kloosters.
Over welke kerken gaat het? Hoe zien die er uit? Waar bevinden ze zich? Fotograaf Karin Borghouts maakte beelden van 46 Gentse parochiekerken in hun omgeving. De foto's vormen een aanleiding om na te denken over de toekomst van kerkgebouwen. In de zomer van 2014 waren de foto's te zien in de herbestemde abdijkerk van het STAM. In deze digi-expo worden ze chronologisch opgelijst.
46 Gentse parochiekerken
kerken met een middeleeuwse kern
sint-baafskathedraal, gent
- bouwperiode: 12e tot 16e eeuw
- architect: onbekend
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: Van de romaanse kerk uit het midden van de 12e eeuw is de crypte overgebleven. In drie bouwcampagnes werd de kerk stelselmatig vervangen door de huidige: eerst het koor in de 13e en 14e eeuw, daarna de toren in Brabantse gotiek en tot besluit het schip en het transept (16e eeuw). Deze kerk was oorspronkelijk gewijd aan Sint-Jan. Vermeldingen van die parochie en bidplaats gaan terug tot 942. Na de afschaffing van de Sint-Baafsabdij werd het kapittel van de abdij in 1540 overgebracht naar de Sint-Janskerk, die dan ook Sint-Bavo als patroonheilige kreeg. In 1559 werd het bisdom Gent opgericht en werd de kerk een kathedraal.
sint-jacobs, gent
- bouwperiode: kern uit de 12e eeuw
- architect: onbekend
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: In 1093 werd de Sint-Jacobsparochie opgericht, als eerste afsplitsing van de Sint-Janskerk. De oudste sporen van een kleinere kerk in Doornikse kalksteen dateren uit de 12e eeuw. Door de eeuwen heen werd de kerk talrijke keren verbouwd. In de 18e eeuw kreeg de gotische Sint-Jacobskerk een nieuw uitzicht. De westgevel werd een klokgevel en twee ondiepe zijvleugels werden aangebouwd naast de westtorens. De spitsboogvormige openingen met natuurstenen maaswerk werden vervangen door segmentboogvensters met smeedijzeren raamwerk. Deze gedaanteverwisseling werd weer ongedaan gemaakt tussen 1870 en 1906 met een nogal fantasierijke restauratie.
onze-lieve-vrouw, mariakerke
- bouwperiode: eerste vermelding in de 10e eeuw, uitbreiding 13e eeuw, verbouwingen in de 17e en 19e eeuw
- architect: Auguste Van Assche (uitbreiding)
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd stadsgezicht
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: Vermoedelijk stond er oorspronkelijk een romaanse kerk. In de 13e eeuw werd die omgebouwd in de stijlvan de Scheldegotiek. Nadien volgden nog verschillende verbouwingen. Tussen 1887 en 1892 werd de kerk ingrijpend verbouwd onder leiding van Auguste Van Assche. Hij wou terugkeren naar het 13e-eeuws gotisch model. Tegelijk werd het schip uitgebreid en voegde hij onder meer de zuidelijke doopkapel en het traptorentje toe. Vensters kregen opnieuw een spitsboogvorm en de vlakke 17e-eeuwse zoldering werd vervangen door een houten spitstongewelf.
sint-martinus, ekkergem
- bouwperiode: oudste sporen uit de 12e eeuw, nadien meerdere verbouwingen en restauraties
- architect: Modeste de Noyette (restauratie)
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: De oudste delen van de kerk stammen uit het laatste kwart van de 12e eeuw. Tijdens de 16e eeuw gebeurden belangrijke verbouwingswerken: de toren werd verhoogd, er kwam een naaldspits, zijbeuken werden toegevoegd en de westgevel vernieuwd. De kerk werd zwaar beschadigd door de beeldenstormers en daarna weer hersteld. Architect de Noyette streefde bij de restauratie tussen 1903 en 1907 naar een herstel van de kerk in haar 16e-eeuwse gotische vorm. De 17e-eeuwse ramen werden vervangen en het barokinterieur werd bijna volledig verwijderd. Enkel het koor werd in zijn 17e-eeuwse toestand behouden.
sint-jan-baptist, afsnee
- bouwperiode: 12e eeuw, grondige restauratie 1905–1906
- architect: Auguste Van Assche (restauratie)
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: (neo)romaanse stijl
- bouwgeschiendenis: Een eerste vermelding dateert van 939, maar de romaanse kern, een Latijns kruis met kruisingstoren, stamt uit de 12e eeuw. Door de eeuwen heen hadden talrijke herstellings- en aanpassingswerken plaats. Tussen 1905 en 1906 werd de kerk ingrijpend gerestaureerd door Auguste Van Assche. De zijbeuken werden heropgebouwd en de overige delen werden in romaanse stijl hersteld. De noordelijke muur van het schip, het koor en de puntgevels werden gereconstrueerd in breuksteen en voorzien van rondboogvensters.
sint-niklaas, gent
- bouwperiode: 13e, 14e en 17e eeuw
- architect: onbekend
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: Begin 13e eeuw startte de bouw van deze nieuwe en groots opgevatte kerk in Scheldegotiek. De kerk was een eeuw later voltooid, maar werd in een continu bouwproces herhaaldelijk gewijzigd. Een deel van het schip is tegenwoordig afgescheiden met een wand en wordt gebruikt voor evenementen en tentoonstellingen. Het gebouw stond pal in het middeleeuwse handelscentrum, aan de drukke Korenmarkt en dichtbij de Leiehaven. De kerk is gewijd aan de heilige Nicolaas van Myra, de patroon van onder meer schippers en kooplieden. Als parochiekerk van verschillende handelaars en patriciërs kreeg ze ruime financiële steun. Sinds de 14e eeuw hebben verschillende ambachtslui en gilden eigen kapellen in de zijbeuken van de kerk.
sint-michiels, gent
- bouwperiode: 15e tot 17e eeuw
- architect: ongekend
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis In 1440 startte de bouw van de Sint-Michielskerk. In een eerste bouwfase werden de westpartij, het schip en het transept opgetrokken. In 1579 werd begonnen met de afbraak van het oude vroeggotische koor. Het nieuwe koor met omgang en transkapellen werd opgericht tussen 1623 en 1650 in laatgotische stijl. De toren van de Sint-Michielskerk telt twee geledingen. In 1566 vielen beeldenstormers de kerk aan en werd de bouw van de toren voor bijna 100 jaar stopgezet. Tussen 1658 en 1672 werd verder gewerkt aan de toren, maar die bleef onafgewerkt. Verschillende plannen, zoals een ontwerp voor een gotische spits door Lieven Cruyl uit 1662, werden nooit uitgevoerd. Pas in 1772 werd de toren overwelfd en rond 1825 kwam er een dak op.
onze-lieve-vrouw-geboorte, desteldonk
- bouwperiode: 14e-eeuwse kern
- architect: Henri Geirnaert (restauratie)
- bescherming: het orgel is beschermd
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: De kerk van Desteldonk is opgetrokken in de 14e eeuw en werd in de 17e en 19e eeuw grondig verbouwd. De kerk werd onlangs gerestaureerd. Henri Geirnaert studeerde aan de Sint-Lucasschool in Gent en gaf er vervolgens meer dan 50 jaar les. Van hem zijn 47 projecten bekend, vooral in Oost-Vlaanderen. De meeste hebben betrekking op de bouw, uitbreiding en restauratie van kerken. Er bestaan 7 neogotische kerken die door hem ontworpen zijn.
heilig kruis, sint-kruis-winkel
- bouwperiode: 15e-eeuwse kern
- architect: Louis Minard (uitbreiding)
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek
- bouwgeschiedenis: De oudste vermelding dateert uit 1629, maar de kern van de kerk gaat terug tot de 15e eeuw. De doopkapel, de berging en sacristie werden tussen 1839–1841 toegevoegd naar een ontwerp van Louis Minard. De kerkfabriek wou in 1878 de kerk vergroten, naar de plannen van Edmond de Perre Montigny. Om budgettaire redenen is dit echter niet doorgegaan. De Perre Montigny was architect bij het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen en heeft in de 19e eeuw in de provincie maar liefst 17 nieuwe kerken ontworpen en 6 verbouwd. Hij ontwierp zowel in neogotische, neoromaanse als eclectische stijl.
kerken uit de 16e, 17e en 18e eeuw
sint-salvator / heilig kerst, gent
- bouwperiode: 16e en 19e eeuw
- architect: Pierre-Jean De Broe (westgevel)
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: gotiek met neoclassicistische gevel
- bouwgeschiedenis: De bouw van de kerk startte in 1550 en in 1571 werd ze ingewijd. Tussen 1810 en 1812 kwam er een nieuwe voorgevel naar een ontwerp van stadsarchitect Pierre-Jean De Broe. In 1540 liet Karel V een citadel optrekkenop het terrein van de Sint-Baafsabdij. De oude Heilig Kerstkerk uit 1072, gelegen naast de abdij, werd toen ook afgebroken. Daarom werd de dienst in 1541 overgebracht naar de kapel van het blindengesticht Sint-Salvator in de Sleepstraat. Deze kapel werd kort nadien afgebroken en vervangen door de huidige kerk.
onze-lieve-vrouw-sint-pieters, gent
- bouwperiode: 17e en 18e eeuw
- architect: onbekend
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: barok
- bouwgeschiedenis: De eerste steen werd gelegd in 1629. Het centrale deel en de westgevel dateren uit de vroege 18e eeuw. In 975 stond op deze plaats al een romaanse kerk. Die werd in 1580 bijna totaal vernield door de beeldenstormers. De monniken herstelden de kerk na hun terugkeer in 1584, maar kort nadien werd het gebouw toch volledig gesloopt. De grondvesten werden als fundering gebruikt voor de nieuwe kerk. Het grondplan in de vorm van een Grieks kruis en de achtzijdige koepel zijn duidelijk geïnspireerd op de Sint-Pietersbasiliek in Rome.
sint-stefanus, gent
- bouwperiode: 17e eeuw
- architect: Jean Baptiste De Baets, Henri en Valentin Vaerwyck (restauratie)
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: barok
- bouwgeschiedenis: De bouw van de kerk startte in 1606 en werd voltooid in het midden van de eerste helft van de 17e eeuw. Het schip werd radicaal verbouwd tussen 1653 en 1658. In 1752 werden de zijbeuken verhoogd en het interieur verfraaid. De middenbeuk en het koor brandden in 1838 uit. Jean Baptiste De Baets leidde de daaropvolgende restauratiewerken. De voor - en zijgevels werden in 1907–1908 hersteld onder leiding van architecten Henri en Valentin Vaerwyck. De kerk behoort tot het Augustijnenklooster dat gesticht werd in 1296 door schenkingen van de familie Borluut, die het klooster bleef begunstigen tot in de 18e eeuw. De Sint-Ritakapel is uitgegroeid tot een zeer populair bedevaartsoord.
sint-antonius-abt, meulestede
- bouwgeschiedenis: 17e en 19e eeuw
- architect: onbekend
- bescherming: het orgel is beschermd
- stijl: classicerende barok
- bouwgeschiedenis: De geschiedenis van deze bidplaats begint in 1648 toen na het wegtrekken van het Spaanse leger een barak werd aangekocht en ingericht als kapel. Enkele decennia later werd die kapel afgebroken en bouwde men deze kerk. De sacristie en geveltoren zijn latere toevoegingen. Tot 1972 waren er woningen aangebouwd tegen de kerk. Die werden onteigend en afgebroken met de bedoeling nieuwe sociale woningen te bouwen. Die zijn er tot dusver niet gekomen. Daardoor ligt de kerk er vandaag ietwat geïsoleerd bij.
sint-elisabeth, sint-elisabethbegijnhof
- bouwperiode: 13e eeuw, uitbreiding 17e eeuw
- architect: onbekend
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd stadsgezicht en UNESCO werelderfgoed
- stijl: gotiek en barok
- bouwgeschiedenis: De oudste sporen in de kerk dateren uit de 13e eeuw. In de periode 1631–1641 werden het voorportaal gebouwd en de pilaren in de middenbeuk verhoogd. Enkele decennia later herbouwde men de toren en het bovenste gedeelte van de middenbeuk. Rond 1860 speelde zich de ‘begijnhofkwestie’ af. Een liberaal-katholieke krachtmeting die in essentie ging over het zelfbeschikkingsrecht van de begijnhoven tegenover het recht van de Commissie van de Burgerlijke Godshuizen. Die mocht sinds de Franse Republiek beschikken over de goederen van de Gentse begijnhoven. Uiteindelijk moesten de begijnen het Sint-Elisabethbegijnhof in 1874 verlaten. Ze verhuisden naar een nieuw begijnhof in Sint-Amandsberg.
onze-lieve-vrouw-presentatie, begijnhof onze-lieve-vrouw-ter-hoyen
- bouwperiode: 17e en 18e eeuw architect onbekend
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd landschap en UNESCO werelderfgoed
- stijl: barok
- bouwgeschiedenis: De oudste vermelding van een bidplaats in het begijnhof van Ter Hoyen dateert uit 1262. Ze bevond zich ongeveer op de plaats van de huidige kerk. In het midden van de 17e eeuw verkeerde het gebouw in slechte staat en werd beslist een nieuwe kerk op te trekken. De drie Gentse begijnhoven staan op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Het begijnhof van Onze-Lieve-Vrouw Ter Hoyen is mooi intact bewaard gebleven.
sint-catharina, wondelgem
- bouwperiode: 17e eeuw, uitbreiding in 1903
- architect: Emile Van Hoecke-Peeters (uitbreiding)
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd landschap
- stijl: barok
- bouwgeschiedenis: De kerk werd gebouwd tussen 1683 en 1687. In 1903 werd het schip verlengd. Daarvoor werd de voorgevel afgebroken en gereconstrueerd met het gerecupereerde bouwmateriaal. Ook twee zijkapellen en een nieuwe sacristie werden toegevoegd. Deze kerk verving een andere, 12e-eeuwse Sint-Catharinakerk, gelegen in de Maïsstraat. Dat gebouw werd zwaar beschadigd tijdens godsdienstperikelen in april 1569. De ruïne werd onder het Calvinistisch bewind (1577–1584) openbaar verkocht en nadien afgebroken.
sint-amandus, oostakker
- bouwperiode: 17e-eeuwse toren, kerk heropgebouwd in de 20e eeuw
- architect: Auguste Poppe (wederopbouw)
- bescherming: geen
- stijl: (neo)barok
- bouwgeschiedenis: De kerk gaat terug op een 14e-eeuwse kapel. Begin 17e eeuw werd deze hersteld waarna verschillende verbouwingswerken volgden. In 1917 werd de kerk gebombardeerd en na de Eerste Wereldoorlog nagenoeg volledig heropgebouwd. Rond 1350 werd op deze plaats de Sint- Laurentiuskapel ingewijd. Die werd rond 1578 aangeduid als parochiekerk van Oostakker en kreeg toen het patroonschap van de Heilige Amandus. Eind 16e eeuw werd de kerk even gebruikt voor de Calvinistische eredienst, maar in 1602 werd ze opnieuw ingewijd.
sint-niklaas, zwijnaarde
- bouwperiode: 18e eeuw en 19e eeuw (uitbreiding)
- architect: L. De Villegas, Edmond de Perre Montigny
- bescherming: geen
- stijl: classicisme
- bouwgeschiedenis: Al in de 12e eeuw was er een kapel in Zwijnaarde. Die behoorde tot de Sint-Pietersabdij. De huidige kerk werd gebouwd in 1775, en vergroot in 1861 naar een ontwerp van Edmond de Perre Montigny. Toen werd o.m. een nieuwe toren met hoge naaldspits gebouwd. In 1918 werden de toren en de westgevel van de kerk door de Duitse troepen gedynamiteerd. Tussen 1920 en 1922 werd de schade hersteld. De oorspronkelijke achtkantige toren werd toen vervangen door een vierkant model.
kerken uit de periode 1800 - 1914
heilige dionysius, sint-denijs-westrem
- bouwperiode: 1845
- architect: Mathias Jozef Wolters, Jan Ghijsels
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd stadsgezicht
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: 1845 werd de oude kerk van Sint-Denijs-Westrem afgebroken. Nog in datzelfde jaar werd gestart met de bouw van een nieuwe kerk. De Heilige Dionysiuskerk heeft een goed bewaard neogotisch interieur. Vooral de muurschilderingen springen in het oog. Het interieur is recent gerestaureerd en werd in 2013 een van de laureaten van de Vlaamse Monumentenprijs.
sint-amandus, sint-amandsberg
- bouwperiode: 1846–47 en 1932–1938
- architect: Mathias Jozef Wolters, Antoine & Jan Rooms
- bescherming: deel van een beschermd stadsgezicht
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De bouw van de kerk startte in 1846 nadat eerdere plannen voor de vergroting van de Sint-Amanduskapel afgewezen waren door de provinciale overheid. Het ontwerp voor een neogotische kerk aan de voet van de Kapelleberg werd wel aanvaard. De plannen werden getekend door Mathias Jozef Wolters. Tussen 1932 en 1938 werd de kerk uitgebreid met een kruisbeuk, koor, sacristie en doopkapel. Binnenin vervingen Antoine en Jan Rooms de drie beuken door een eenbeukige ruimte. Daardoor ontstond er één groot geheel en werd het uitzicht op het hoogaltaar op geen enkele manier meer belemmerd. Het neogotische doksaal, de preekstoel en het koorgestoelte bleven wel behouden.
sint-anna, gent
- bouwperiode: 1853–1869
- architect: Louis Roelandt, Jacques Van Hoecke
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd stadsgezicht
- stijl: eclecticisme
- bouwgeschiedenis: De eerste steen werd in 1853 gelegd door koning Leopold I. De inwijding van de nog onvoltooide kerk vond plaats in 1869. Het oorspronkelijk ontwerp van stadsarchitect Louis Roelandt werd aangepast en is in vereenvoudigde vorm terug te vinden in de definitieve plannen van Jacques Van Hoecke. De katholieke industrieel Ferdinand Lousbergs had een grote fabriek aan de Reep, waar nu het Sint-Bavoinstituut staat. Hij was de grote bezieler van de aanleg van de Keizer Karelstraat en de bouw van de Sint-Annakerk. Als hij de straat overstak naar zijn woning, keek hij op ‘zijn’ boulevard, waarvan de Sint-Annakerk majestueus het perspectief sluit.
sint-martinus, baarle
- bouwperiode: 1857
- architect: F. Cardon
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De oudste vermelding van een kerk in Baarle dateert uit 1025. De huidige, 19e-eeuwse kerk werd vermoedelijk gebouwd op de fundering van een eenbeukig romaans kerkje met rechthoekige koorafsluiting. Het stenen hoofdaltaar en de twee stenen zijaltaren werden ontworpen door Jean-Baptiste Bethune en uitgevoerd door beeldhouwer Leopold Blanchaert. Hij voerde talrijke neogotische ontwerpen van Bethune uit, samen met zijn broer Leonard Blanchaert en zijn schoonbroer Adrien Bressers. In Gent richtten ze onder meer de Heilig Kerstkerk in en de kerk van het begijnhof van Sint-Amandsberg.
sint-gerulfus, drongen
- bouwperiode: toren uit 1732–1734, kerk uit 1858–1859
- architect: F. Cardon, Louis Gildemyn
- bescherming: beschermd als monument, deel van een beschermd stadsgezicht
- stijl: neobarok
- bouwgeschiedenis: Na de omwentelingen van de Franse Revolutie werd in de 19e eeuw een nieuwe kerk gebouwd tegen de bestaande toren. Later voerde Louis Gildemyn nog restauraties uit aan de voorgevel en aan de toren. De Sint-Gerulfuskerk behoorde tot een abdijcomplex. In 1797 werd de norbertijnengemeenschap verdreven. In 1804 opende Lieven Bauwens een spinnerij in de abdij. De toren en het schip van de kerk behielden in die periode evenwel hun religieuze functie als parochiekerk. Na de dood van Bauwens in 1822 kwam de fabriek in handen van zijn schoonbroer Frans De Vos. Hij verkocht de fabriek in 1823. In 1837 kochten de Jezuïten de vleugel langs de Leie, in 1850 de resterende delen van het gebouw.
onze-lieve-vrouw, luchteren
- bouwperiode: 1861, 1884
- architect: Leo Bavo Blanchaert
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: Luchteren was oorspronkelijk een bosrijke streek. De ontwikkeling als woongebied startte in de 19e eeuw in de Gavergrachtstraat. De kapel, het klooster en het woonhuis voor de priester werden samen opgetrokken in 1861. In 1867 werd de lagere school opgericht. De kapel werd vergroot in 1884. De familie Van den Bogaerde – De Lens, toen eigenaars van het nabije kasteel ‘IJzeren Hekken’, financierden de bouw van het kloostercomplex. Dit was bedoeld als onderdak voor de zusters die de weeskinderen van Drongen verzorgden. Een gedenksteen en wapenschild in de kapelgevel herinneren hieraan.
sint-jan-baptist, brugse poort
- bouwperiode: 1861–1866
- architect: Jacques Van Hoecke, Charles Leclerc-Restiaux
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De kerk werd ontworpen door Jacques Van Hoecke. Na zijn overlijden en nadat een eerste constructie in 1863 was ingestort, werden de plannen door zijn opvolger Leclerc-Restiaux aangepast en werd de kerk voltooid in 1866. Het interieur van de kerk was oorspronkelijk volledig polychroom beschilderd door het atelier Bressers, vermoedelijk naar een ontwerp van Jean-Baptiste Bethune, een sleutelfiguur van de neogotiek in België. Onder de invloed van het Tweede Vaticaans Concilie (1962–1965) werden veel van die interieurs later in een neutrale tint overschilderd, wat ook gebeurde in deze kerk.
sint-simon en sint-judas, oud-gentbrugge
- bouwperiode:1868–1872
- architect: Ferdinand De Noyette
- bescherming: het orgel is beschermd
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: Door de industrialisering groeide de bevolking van Gentbrugge tussen 1865 en 1890 van 2.000 tot 9.000 inwoners. De kerkraad besliste in 1868 tot de bouw van een nieuwe kerk, ter vervanging van een 15e-eeuws vroeggotisch kerkje. Voor de nieuwe kerk werd rond 1875 het Gentbruggeplein aangelegd. Pierre en zoon Maximilien Van Peteghem bouwden rond 1853 het orgel voor de oude kerk van Gentbrugge. Het verhuisde naar de huidige kerk en werd dan uitgebreid tot een orgel met twee klavieren en afzonderlijke pedalen. In het jaar 2000 werd het gerestaureerd en herleid tot de oorspronkelijke omvang met één klavier en aangekoppeld pedaal.
sint-livinus, ledeberg
- bouwperiode: 1869–1872
- architect: Edmond de Perre Montigny
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De parochiekerk Sint-Livinus werd gebouwd tussen 1869 en 1872. De nieuwbouw verving een oude en kleinere kerk uit 1791. Die bevond zich aan de Hundelgemsesteenweg, ter hoogte van de Jozef Vervaenestraat. Vanaf 1840 werd het gebied tussen de Brusselsesteenweg en de Hundelgemsesteenweg geürbaniseerd. Er ontstond een nieuw centrum, met voor de kerk een rechthoekig plein van waaruit diverse rechte verbindingsstraten vertrokken. In die smalle straten kwam op een paar decennia tijd een groot aantal, vaak goedkope woningen.
sint-bavo, mendonk
- bouwperiode: 1870, 1944
- architect: Edmond de Perre Montigny, Adrien Bressers
- bescherming: geen
- stijl: neoromaans
- bouwgeschiedenis: Er is reeds sprake van een bidplaats in Mendonk in een tekst van 694. De kerk werd in de 17e eeuw geplunderd en herbouwd als een eenbeukige kapel met een houten torentje. Eind 19e eeuw kwam op dezelfde plaats een nieuwe kerk, ontworpen door Edmond de Perre Montigny. De kerk werd in 1944 beschoten door terugtrekkende Duitse troepen. Verscheidene voltreffers veroorzaakten een hevige brand die het schip, de ingang en de toren verwoestte. Het koor, de sacristie en de bergplaats bleven staan, maar waren zwaar beschadigd. De kerk werd in dezelfde stijl wederopgebouwd door Adrien Bressers.
sint-antonius van padua, oud-gentbrugge
- bouwperiode: 1871, 1947
- architect: Alphonse Vossaert
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: Deze kapel werd gebouwd in 1871 als hulpkerk van de parochie Sint-Simon en Sint-Judas. In 1965 werd ze parochiekerk. De kerk liep grote schade op bij een luchtaanval op 5 september 1943. Alle gebrandschilderde ramen werden daarbij vernietigd. In 1947 werd de kerk volledig hersteld, met toevoeging van het voorportaal.
sint-macharius, gent
- bouwperiode: 1880–1883, toren uit 1893
- architect: Arthur Verhaegen (ontwerp), Eugène Nève (realisatie)
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: In de 19e eeuw groeide de Machariuswijk snel door de aanwezigheid van de dokken, het slachthuis, de veemarkt en de stations. De refter van de voormalige Sint-Baafsabdij, die toen als parochiekerk dienst deed, werd daardoor te klein. De eerste steen van de Sint-Machariuskerk werd gelegd op 13 juni 1880. De toren was pas in 1893 voltooid. De plannen voor de nieuwe Sint-Machariuskerk werden getekend door Arthur Verhaegen. Hij was van opleiding architect en een van de promotoren van de neogotiek. Verhaegen was ook een katholiek politicus. Als initiatiefnemer van de Antisocialistische Werkliedenbond in 1891 was hij een van de pioniers van de christelijke arbeidersbeweging.
heilig hart, sint-amandsberg
- bouwperiode: 1881–1883, toren uit 1910
- architect: Gustave Hoste
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: Sint-Amandsberg evolueerde in de 19e eeuw van land- en tuinbouwgemeente tot geïndustrialiseerd en dichtbevolkt gebied. In 1878 werd een nieuwe parochie opgericht. De eerste plannen voor de kerk waren echter te optimistisch. Om de kosten te drukken werd de witte steen van het portaal vervangen door arduin en werden het beeldhouwwerk en de brandglasramen geschrapt. Het neogotische kerkmeubilair kwam uit het atelier van Matthias Zens. Deze Duitse beeldhouwer studeerde in Gent aan de beeldhouwersschool van Jean-Baptiste Bethune. Zijn eerste grote opdracht was de binneninrichting van de Sint-Annakerk in Gent. Zijn neogotische altaren, communiebanken, kruiswegstaties, missiekruisen, preekstoelen en heiligenbeelden kenden ook internationaal succes.
sint-theresia van avila, muide
- bouwperiode: 1882 en 1939
- architect: onbekend
- bescherming: het orgel is beschermd
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: Deze kerk werd gebouwd als publieke kapel van het klooster van de zusters der Kindsheid Jesu. In 1939 volgde een uitbreiding met een sacristie, een doopkapel en uitgebouwde biechtstoelen. Zoals heel wat kerken in de 19e eeuw maakte de kerk van Sint-Theresia van Avila deel uit van een complex waartoe een klooster, pastorij en een school behoorden. Aanvankelijk was dit een hulpkerk van de Heilig Kerstparochie. In 1909 werd ze een zelfstandige parochiekerk.
sint-jozef, rabot
- bouwperiode: 1883
- architect: Auguste Van Assche
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: Na de inplanting van een nieuwe woonwijk achter het Rabot in 1878, werd de bouw van een parochiekerk overwogen. Die kwam er op gronden van de Gentse textielfamilie de Hemptinne, die in de buurt ook een grote vlasspinnerij bezaten. Architect Auguste Van Assche studeerde aan de Gentse academie, toen geleid door de architecten Louis Roelandt en Adolphe Pauli. Onder invloed van Jean-Baptiste Bethune werd Van Assche geïnspireerd door de neogotiek. Hij legde zich toe op de restauratie van middeleeuwse monumenten en de bouw van kerken, vaak in Engelse, hoog-Victoriaanse stijl met veel polychrome materialen.
sint-eligius, gentbrugge
- bouwperiode: 1884, uitbreiding in 1938
- architect: W. Vandenbogaerde (uitbreiding)
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De kerk en de pastorie werden geschonken door de pastoor van de nabijgelegen Sint-Simon en Sint-Judaskerk. In 1938 werd de toren gebouwd, met vier uurwerken. Toen werden ook het voorportaal, de doopkapel en de sacristie bijgebouwd. Bij de aanstelling van de eerste pastoor in 1892 was de linkerbeuk nog afgesloten met een muur tussen de pilaren. Dat deel van de kerk werd toen als katholieke school gebruikt, omdat het schoolgebouw in de Jules de Saint-Genoisstraat was opgeëist voor de inrichting van het officieel rijksonderwijs. Later werden naast de kerk klaslokalen gebouwd.
sint-coleta, gent
- bouwperiode: 1888–1890
- architect: toegeschreven aan Auguste Van Assche
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De kerk is samen met het klooster en de school van de zusters van Onze-Lieve-Vrouw Visitatie gebouwd. Door de snelle bevolkingsgroei werd Sint-Coleta al snel een autonome parochie. Het orgel van de kerk werd gebouwd door Charles Anneessens uit Geraardsbergen die ook orgels plaatste in de Sint-Salvatorkerk en in de kerk van het Sint-Barbaracollege. In het orgel van de Sint-Coletakerk zijn nog enkele oude pijpen uit de 17e eeuw aanwezig. De orgelpijpen werden in neogotische stijl beschilderd.
sint-antonius van padua, heirnis
- bouwperiode: 1898
- architect: Henri Geirnaert
- bescherming: de pastorie naast de kerk is beschermd
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De parochie werd gesticht op 14 mei 1896. De oorspronkelijke plannen voorzagen twee sacristieën, maar onder druk van de Commissie voor Monumenten werd er maar een gebouwd. Oorspronkelijk hoorde de Heirniswijk bij de parochie Sint-Macharius. De bouw van een nieuwe kerk werd eerst afgekeurd door de liberale meerderheid van de gemeenteraad. Een opsplitsing zou betekenen dat er twee parochies een gemeentelijke toelage moesten krijgen. De pastoor van de Sint-Machariusparochie schonk de grond en de bouw ging toch door.
sint-vincentius a paulo, bloemekenswijk
- bouwperiode: 1914–1926
- architect: Henri Geirnaert
- bescherming: geen
- stijl: neogotiek
- bouwgeschiedenis: De Bloemekenswijk ontwikkelde zich snel tussen 1900 en 1914. Het centrale Edmond Van Beverenplein werd aangelegd in 1910. De parochiekerk kwam er even verderop in de Maïsstraat. De eerste steen van de kerk werd gelegd op 20 juli 1914. Toen enkele weken later de Eerste Wereldoorlog uitbrak, waren de toren en de muren enkele meters hoog. De werkzaamheden werden pas hervat in 1925 en de kerk werd op 28 maart 1926 in gebruik genomen.
kerken uit het interbellum
sint-paulus, gent
- bouwperiode: 1928–1930
- architect: Henri Valcke
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: neoromaanse stijl
- bouwgeschiedenis: De kerk werd gebouwd in het interbellum, maar de plannen dateerden al van voor de Eerste Wereldoorlog. Een neogotisch ontwerp haalde het niet en de kerk werd uiteindelijk in neoromaanse bouwstijl gebouwd. De parochie Sint-Paulus bestaat sinds 1902. Architect Henri Valcke bouwde eerst een voorlopige houten hulpkerk, die in 1905 in gebruik werd genomen. Het koor en de sacristie van die kerk waren in steen, de andere muren bestonden uit twee planken met houtzaagsel ertussen als isolatie. Henri Valcke ontwierp nadien ook de huidige Sint-Pauluskerk.
sint-theresia van het kind jezus, rooigem
- bouwperiode: 1927–1928
- architect: Edgard Van Hoecke-Delmarle
- bescherming: geen
- stijl: neoromaanse stijl
- bouwgeschiedenis: De eerste steen van deze kerk werd gelegd op 19 september 1927 door bisschop Coppieters. Een jaar later was de kerk voltooid. Na de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde de Rooigembuurt zich verder als nijverheidswijk. Meest opvallend was de bouw van ‘De Werkerskolonie’, een wooncomplex aan de Brugsesteenweg voor 1.500 bewoners, gerealiseerd door de Maatschappij der Goedkope Woningen. Onder meer om die bevolkingsgroei op te vangen werd de nieuwe kerk in de Boomstraat gebouwd.
onze-lieve-vrouw, oude bareel
- bouwperiode: 1932–1933
- architect: Valentin Vaerwyck
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: interbellumstijl
- bouwgeschiedenis: Op de Wereldtentoonstelling in Gent in 1913 werden plannen voorgesteld van Jan Rooms voor een kerk en pastorie in de wijk Oude Bareel. Pas na de oprichting van de nieuwe parochie in 1928 kwam het initiatief om een kerk te bouwen. Uiteindelijk ontwierp een andere architect, Valentin Vaerwyck, het gebouw. In het architectuurtijdschrift Bâtir werd deze kerk beschreven als ‘een der meest harmonieuze landelijke kerken. Gezond, zuiver van lijn, voornaam en intiem past zij zich aan de velden en de boerderijen aan. Haar sierlijk grondplan, uitgerokken noch ineengedrongen, alsook de schikking van het interieur maken er een praktische kerk van, zonder evenwel de vriendelijke sfeer te schaden.’
sint-pieters-buiten, gent
- bouwperiode: 1934–1937
- architect: Valentin Vaerwyck
- bescherming: beschermd als monument
- stijl: interbellumstijl
- bouwgeschiedenis: In 1856 werd op deze plaats een proosdij opgericht. Er kwam een kerk ontworpen door Jean- Baptiste Boterdaele. Na de Eerste Wereldoorlog werden de omliggende gronden verkaveld en bleek de kerk te klein. Ze werd tussen 1934 en 1937 vernieuwd en uitgebreid door wijkbewoner Valentin Vaerwyck. In 1913 vond in deze buurt een wereldtentoonstelling plaats. Op dat moment stonden op deze plaats al een kerk en enkele huizen. De tentoonstellingsterreinen werden in een boog daaromheen aangelegd. Vlakbij de Sint- Pietersaalststraat bevond zich het onderdeel Oud-Vlaanderen, een populaire reconstructie van historische gebouwen. Die waren ook ontworpen door Valentin Vaerwyck, die later tekende voor de Sint-Pieters-Buitenkerk.
heilig hart, kolegem
- bouwperiode: 1936
- architect: Lucien Maes
- bescherming: geen
- stijl: interbellumstijl
- bouwgeschiedenis: Deze kerk werd in het interbellum gebouwd als hulpkerk. Ze werd een parochiekerk in 1962. De winterkapel werd in 1982 bijgebouwd. Boven de ingang werd in 1972 een veelkleurig figuratief glasraam geplaatst. Het werd gemaakt door de Gentse glaskunstenaar Armand Blondeel, die werd opgeleid in de Sint-Lucasschool door o.m. Henri Coppejans. Andere glasramen in dit kleine kerkje zijn van het atelier Bressers.
kerken van na de tweede wereldoorlog
sint-godelieve, wondelgem
- bouwperiode: 1952
- architect: onbekend
- bescherming: geen
- stijl: neoromaans
- bouwgeschiedenis: In 1948 kwam er een kerk in de Sint-Godelievestraat. Het gebouw stortte evenwel kort daarop in. In 1950 werden de plannen voor een nieuwe kerk goedgekeurd, die in 1952 werd gebouwd. De Zusters Maricolen van Waasmunster financierden de bouw van de kerk. Zij richtten in het midden van de 19e eeuw een handwerkschool voor meisjes op in Wondelgem. In 1949 werd een nieuw schoolcomplex voor meisjesonderwijs gebouwd, waarnaast in 1952 deze kerk kwam.
onze-lieve-vrouw koningin van de vrede, malem
- bouwperiode: 1955–1957
- architect: Gerardus Joseph Van Offeren
- bescherming: geen
- stijl: landelijke stijl met neoromaanse inslag
- bouwgeschiedenis: Vanaf 1953 bouwden 4 sociale huisvestingsmaatschappijen de wijk ‘Heldenhulde’ op het eiland Malem. Die telde 475 woningen die plaats boden aan 2.000 inwoners. De Sint-Jan-Baptistkerk lag wat te ver en zou te klein worden om deze bevolkingsgroei op te vangen. Daarom werd beslist een ‘annexekerk’ op te trekken in de wijk. De kerk paste in het eenheidsbeeld van witte gevels en zwarte daken van de wijk, een voorbeeld van de stedenbouwkundige ideeën die in de naoorlogse periode werden verdedigd door de christendemocraten. Het ontwerp van eengezinswoningen met voortuintjes was geïnspireerd op het tuinwijkconcept uit het begin van de 20e eeuw.
sint-bernadette, sint-amandsberg
- bouwperiode: jaren 1960
- architect: Leo Lefebure en André Platel
- bescherming: geen
- stijl: naoorlogs modernisme
- bouwgeschiedenis: Een houten kerkje uit 1935 werd vervangen door een moderne kerk, volgens plannen van architecten Leo Lefebure en André Platel. De kerk werd ingewijd op 22 november 1969. Deze kerk ligt aan een tuinwijk met 241 woningen, waarvan de bouw in 1923 begon. De wijk was ontworpen door Oscar Vande Voorde in opdracht van de ‘Gentsche Maatschappij der Werkerswoningen’. De bevolking in de wijk groeide snel aan, en dit gaf aanleiding tot de oprichting van de nieuwe parochie in 1950.
heilig kruis, westveld
- bouwperiode: 1962–1965
- architect: Paul Van Maele
- bescherming: geen
- stijl: naoorlogs modernisme
- bouwgeschiedenis: Op het Westveld werd in de jaren 1950 een volkswijk gebouwd. Dit was de aanleiding voor de oprichting van een nieuwe parochie en de bouw van een kerk. De kerk werd ontworpen en gebouwd ten tijde van het Tweede Vaticaans Concilie (1962–1965). Tijdens de bouw werden daardoor de oriëntering van het altaar en de plaatsing van het tabernakel aangepast. Dit kwam links van het altaar en niet meer in het midden.
christus koning, nieuw gent
- bouwperiode: 1960–1969
- architect: Jean Gilson en Adrien Bressers
- bescherming: geen
- stijl: naoorlogs modernisme
- bouwgeschiedenis: De wijk Nieuw Gent ontwikkelde zich vanaf de jaren 1960. De kerk werd in 1969 ingewijd. Daarrond kwamen in de jaren 1970–1980 verschillende woonblokken. Het kerkmeubilair en de kunstwerken waren beïnvloed door de Pro Artes Christiana beweging. Deze stroming wou vernieuwing brengen in de religieuze kunst in Vlaanderen.
colofon
FOTO'S
Karin Borghouts
CONCEPT
Lars De Jaegher, Els Depuydt
MET DANK AAN
Dirk Boncquet, Sophie Derom, Willem Remue, Lieve Verheyen, Rosane Tallieu, Steven Van Eeckhout, Jo Van Herreweghe, Philippe Van Wesenbeeck, kanselier Ludo Collin, vicaris Joris De Jonghe, Jan Jaspers en het CRKC, Patrick De Jaegher, Dirk Laporte, Annick Smith, alle dekenijen, parochies en kerkfabrieken van Gent, de architecten, contactpersonen en eigenaars van de kerken en kapellen en het STAMteam.
Deze pagina's werden het laatst gewijzigd op 7/12/2022.
